Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşeli bir düzen değildir. Tüze, cemiyet süresince insanoğluın cidden nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Adalet kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurmak, sosyal ömürın gerçekleşmesini sahip olmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşısına kabul edilmesi ve uyulması gereken, mutlak mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet süresince insanoğluın şekil ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte ahbaplık, isim davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-isim, isim-huy ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birkötü düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, cemiyet sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve seçimın kâffesidür. Henüz geniş bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal evetşamma düzenidir. Tüze Sözcük Mealı Tüze kelimesi Arabi “tanrı” kökünden hasılat ve tanrı kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “tanrı” kelimesinin çoğcelil “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mazmunında da kullanılır. Uygulayım Mealı Tüze dönemden döneme değiştiği derunin hala doyurucu bir teşhism örgülamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belirli bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince anayasa olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus düz kısmına Özel Tüze, kişiler ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun temellıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları isim davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun haysiyet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde nazir nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve nakit cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kelepir metres; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kadar değiştirilmiş ahbaplık dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik görüşleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş sosyal bir evetşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal ömürı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik süresince bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun pratik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından kaynaklanan ihtiyaçlarını karşılamaya çtuzakışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni ömürın anayasa gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun saf örgüsına ve bundan gelecek mevrut ihtiyaçlarına onat başlamak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de kapalıdır; hesaplı yoksulluklara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Adalet Tüze bu fonksiyonu ile makul bir organize şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla doğruluk, “bir muadele düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Adalet esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mazmunında şahsi bir özelliği deyimler. Eş her dem haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni vermek uğrunda temelli ve değanlayışmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mealı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki haysiyet olarak söylenti konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini derunermiş kurallar bilcümleü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek durumunda bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap bulunan düzeni bakmak, gerekse onu değanlayıştirmeyi meşrulaştırmak derunin her dem adalete temelvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta karşımıza müesses ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık mazmunında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine onat olup olmadığı açısından bir haysiyet ve yorum ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve olumsuz karşılıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşamma uyacak, hem de bu sosyal ömürın pasış süresince sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.